RETİNA YIRTIKLARI VE RETİNA DEKOLMANI
ERKEN VE DOĞRU TEDAVİ İLE GÖRMENİN KORUNMASI
Retina yırtıkları erken farkedildiğinde ve uygun şekilde tedavi uygulandığında daha sonra gelişebilecek retina dekolmanı riskini neredeyse ortadan kaldırmak mümkündür. Retina dekolmanı geliştiğinde de erken tanı ve tedavi son derece önemlidir. Özellikli birkaç durum dışında erken cerrahi ile retina dekolmanlarında %90’a varan başarı elde etmek mümkündür. Bu nedenle özellikle retina dekolmanı riski normal topluma göre daha yüksek olan kişilerin erken dönemde ortaya çıkabilecek belirtiler konusunda bilinçlenmesi son derece önemlidir.
RETİNA YIRTIK VE DEKOLMANININ BELİRTİLERİ
Aşağıdaki belirtiler retina yırtığının ve retina dekolmanının erken dönem belirtileri olabilir:
- Gözlerinizde aniden ortaya çıkan çok sayıda “kurum yağar gibi siyah benek kümeleri” ve beraberinde “ışık çakmaları”
- Diğer görsel belirtiler: Örneğin aniden görme alanınızın bir bölümünü görememe veya bir bölgenin perdelenmesi ve giderek ilerlemesi
Eğer göz doktorunuz bu belirtilerin retina yırtığı ya da dekolmanına bağlı olduğunu tespit ederse kalıcı görme kaybını önlemek için tedavi gerekecektir. Doğru ve erken tedavi ile sonuç genellikle oldukça iyidir.
NORMAL GÖZÜN YAPISI
Göz ışığı alır ve değişik sinyaller şekline çevirerek beyne gönderir. Beyin de bu sinyalleri görme olarak adlandırdığımız imajlar haline çevirir. Genç olduğunuzda görme net ve keskindir. Ancak zamanla gözünüz ve görmeniz değişebilir.
Gözün normal yaşlanması
Vitreus, gözün içini dolduran şeffaf jel kıvamında bir sıvıdır ve genç insanlarda tüm retinaya sağlam bir şekilde yapışıktır. Yaşlandıkça ince doku iplikçikleri ile ayrılmış daha akışkan bir sıvı haline dönüşür. Yaşlanmayla vitreus büzüşür ve normalde sıkıca yapışık olduğu retina tabakasından ayrılabilir. Bu ayrılmalar sırasında gözde ışık çakmaları ortaya çıkabilir.
RETİNA HASARI
Vitreus retinadan ayrılırken, retinaya sıkı yapışık olduğu veya retinanın zayıf ve incelmiş olduğu bir noktadan çekerse, retina dekolmanına ilerleyebilecek bir delik ya da yırtık gelişebilir. Bu durumun görmenizdeki etkisi retinanın ne kadar etkilendiğine ve maküla adını verdiğimiz merkezi görmeyi sağlayan bölgenin etkilenip etkilenmemesine bağlıdır.
Retina dekolmanı gelişme riski miyoplarda, katarakt ameliyatı olan kişilerde veya retinada incelme alanları tespit edilen kişilerde daha yüksektir.
Atrofik Retina Deliği
Vitreus büzüştükçe (atrofiye uğradıkça) retinadan ayrılması sırasında küçük bir retina parçasını da koparabilir. Bu atrofik holler genellikle retina periferinde oluşur ve nadiren görmeyi tehdit ederler. Genellikle tedavi gerektirmezler.
Atnalı Şeklinde Flepli Yırtık
Vitreus büzüştükçe flep şeklinde bir retina parçası koroidden ayrılabilir. Eğer vitreus flepe (yırtık kapağı) yapışık kalırsa, vitreus çekmeye devam ettikçe retina da yırtılmaya devam edecektir. Bu durumda genellikle ışık çakmaları ve uçuşan siyah noktalar farkedilir. Eğer retinada yırtık oluşan bölgeden bir damar yapısı da geçiyorsa bu damarın da yırtılması ile göz içine kanama olabilir ki bu kanama göz içinde uçuşan siyah noktaların çok daha artması ve bulanık görme olarak farkedilir.
Tedavi ile hasar genellikle onarılabilir, tedavisiz bırakıldığında ise yırtık retina dekolmanına sebep olabilir. Bu yırtıklar mutlaka tedavi gerektiren tehlikeli yırtıklardır.
Retina Dekolmanı
Vitreus sıvısı yırtık içinden geçerek retina altına sızar ve sonuç olarak retinanın koroidden ayrılmasına sebep olur.
Bu durumda yırtıkla ilgili şikayetlere ek olarak görme alanında gölgelenme veya perdelenme de ortaya çıkacaktır.
Eğer dekole retina periferde ise tedavi ile görme genellikle artar. Ancak maküla dekole olmuş ise tedavi sonrası bile merkezi görmede bir miktar kısıtlılık kalabilir.
GÖZ MUAYENESİ
Şikayetlerinizin retinal yırtık veya retina dekolmanı nedeniyle oluşup oluşmadığını öğrenmek için göz doktorunuz size sorular soracak ve gözünüzü muayene edecektir. Muayeneden sonra tedavi seçeneklerini sizinle tartışacaktır. Uzun vadedeki en iyi sonuçlar için kombine birkaç tedavi opsiyonunu tavsiye edebilir.
Hikayeniz
Muayeneniz sırasında doktorunuz ışık çakmaları ve sinek uçuşmaları gibi görmenizde yeni ortaya çıkan değişiklikleri sorgulayacaktır. Ayrıca daha önce başka retina sorunları yaşayıp yaşamadığınız da sorulacaktır. Cerrahi müdahale gerektiğinde özel önlemler alınmasını gerektirecek, kalp hastalığı gibi bazı genel sağlık problemleriniz olabileceği de akılda bulundurulacaktır.
Muayeneniz
Doktorunuz şikayetlerinizi öğrendikten sonra retinanızı muayene etmek için özel aletler kullanır. Gözünüzün arkasını daha kolay muayene etmek için göz bebeğinizi damlalarla genişletecektir.
İndirekt Oftalmoskop
Tüm retinanın 3 boyutlu görüntüsü için doktorunuz indirekt oftalmoskop kullanır. Göz kapaklarınıza küçük bir çubuk ile hafifçe bası (skleral indentasyon) periferik yırtıkların görüntü alanına girmesini sağlayabilir.
Biyomikroskopi
Biyomikroskop olarak adlandırılan özel bir mikroskop doktorunuzun gözünüzün özel bölgelerini görmesini sağlar. Şüpheli bir retina dekolmanını veya yırtığını doğrulamak için doktorunuz biyomikroskop ile beraber büyütücü bir lens de kullanabilir.
RETİNA DEKOLMANI VE YIRTIĞININ TEDAVİSİ
Eğer yırtık ya da dekolman retina periferinde ise ayaktan tedavi edilebilirsiniz. Tedavi muayenenizden hemen sonra yapılabilir. Hangi işlem uygulanırsa uygulansın asıl amaç retina ve koroidi yeniden birleştirmektir böylece vitreus sıvısı bu dokuları tekrar ayıramayacaktır.
Retina Yırtığını Kapama
Bir yırtığı yapıştırmak için ısı (laser fotokoagülasyon) ya da soğuk (krioterapi) kullanılabilir. Bu tedaviler retina ve koroidin tekrar yapışmasını sağlar. Tedavi sırasında ağrı duymanızı engellemek için anestezi kullanılacaktır.
Lazer Tedavisi
Lazer ışığı pupilden geçerek gözün içine ulaşır ve retina ile temas ettiğinde ışık ısıya dönüşür ve retinayı koroide yapıştırır. Biyomikroskopta oturur pozisyonda uygulanabilir. Ancak yırtığın etrafında retina dekolmanı olmadığında veya çok sınırlı olduğunda uygulanabilri. Genellikle ağrısız ve hasta açısından kolay bir işlemdir.
Krioterapi
Dondurucu bir prob direkt yırtığın üzerinden göze temas ettirilir. Soğuk yırtığın etrafındaki dokuyu dondurarak retina ve koroidin birbirine yapışmasına sebep olur. Genellikle ameliyathanede ve lokal anestezi altında uygulanır. Yırtıkla birlikte dekolman varlığında tercih edilen bir yöntemdir.
Pnömotik Retinopeksi
Dekole retinayı bastırmak ve eski yerine gelmesini sağlamak için doktorunuz vitreus kavitesi içine bir gaz kabarcığı injekte edebilir. Bu prosedür pnömotik retinopeksi olarak bilinir. Gaz yükseldikçe retinayı koroide doğru iter. Bu amaçla size yırtığın bulunduğu yere göre uygun bir yatış pozisyonu da önerebilir. Daha sonra doktorunuz retinayı yapıştırmak için krio ya da lazer kullanabilir. Gaz genellikle 1 ila 3 hafta içinde vücut tarafından tamamen emilir. Bu zamana kadar siz göz haraketleriniz esnasında gazın varlığını fark edebilirsiniz.
Bu tedavi çok erken dönem de tespit edilen oldukça sınırlı retina dekolmanlarında tercih edilebilir.
DEKOLMAN CERRAHİSİ
Daha geniş alanları kaplayan ve ileri evre retina dekolmanını onarmak için doktorunuz aşağıda anlatılan işlemlerden iki ya da daha fazlasını kombine ederek cerrahi uygulayabilir. Bir hastane veya cerrahi merkezinde birkaç gün veya saatler kalarak tedavi edilebilirsiniz. Tedavi sırasında ağrı duymamanız için anestezi verilir. Uygulanabilecek yöntemler aşağıda özetlenmiştir.
Skleral Çökertme
Dekole retinayı koroid ile temas halinde tutmak için gözünüzün etrafına silikondan yapılmış bir bant sarılır. Bant göz kasları arasından geçirilerek sıkılaştırılır, sklera hafifçe çöker. Daha sonra retinadaki yırtık lazer veya krioterapi ile koroide yapıştırılarak kapatılır. Retina altında biriken sıvı da skleradan yapılan küçük bir kesi ile boşaltılabilir. Bant göz etrafında bırakılmasına karşın ağrıya neden olmaz ve dışardan görülmez. Sadece gözde kırma kusuru (miyopi, astigmatizma gibi) yaratabilir ve bu da genellikle gözlükle düzeltilebilir.
Vitrektomi
Retinayı çeken ve üzerinde gelişen fibröz dokuyu rahatlatmak için vitreus alınabilir. Bu girişim vitrektomi olarak adlandırılır. Doktorunuz bir ameliyat mikroskobu kullanarak retinayı çeken lifleri keser. Sonra bu lifler ve bulanık vitreus bölgeleri alınarak tuzlu su solüsyonu ile yer değiştirilir. Bir çok hastada skleral çökertme vitrektomi ile birlikte uygulanır. Vitrektomi özellikle vitreus içine kanama olan veya vitreus içinde proliferasyon oluşumu durumlarında (uzun süreli veya dev yırtıklı retina dekolmanlarında oluşur) uygulanması gerekli bir tedavi yöntemidir. Vitrektomi sonrasında retinadaki yırtığın büyüklüğü ve yerleşimine göre göz içine çeşitli tampon maddelerin yerleştirilmesi gerekebilir. Retinayı tampone etmek amacıyla göz içine gaz verilebilir. Bu gazlar 15 gün-1 ay içinde kendiliğşnden emilen gazlardır ve gaz göz içinden çekilmeye başladığında hasta yavaş yavaş görmeye başlar. Göz içinde gaz olduğunda uçak yolculuğundan kaçınılmalıdır. Aynı amaçla göz içine silikon yağı konabilir. Bu durumda silikon genellikle erken dönemde görmeyi ve uçak yolculuğunu engellemez. Fakat silikon belli bir süre sonra alınması gerektiğinde ameliyat gerektirir.
Cerrahinin Riskleri ve Muhtemel Komplikasyonlar
Bir retina yırtığı veya dekolmanının cerrahi tedavisi bazı riskler taşır. Bunlar;
- Enfeksiyon
- Retina üzerinde anormal skar dokusu gelişimi nedeniyle oluşan zar yapıları tekrar cerrahi gerektirebilir.
- Proliferatif vitreoretinopati (PVR) gelişimi nedeniyle retina dekolmanının nüks etmesi
- Yakındaki diğer göz yapılarının (lens gibi) hasarı
- Görmeyi engelleyebilecek düzeyde şiddetli kanama
TEDAVİ SONRASI
Retina tam iyileşmesi için zaman gerektiren hassas bir dokudur. Onarılmış bir retina, yerine birkaç gün içinde kaynaşsa da görmenin stabilleşmesi aylar alabilir. Bu süre içinde çift ve bulanık görme gibi değişiklikler hissedebilirsiniz. İyileşme sonrası en iyi görme için yeni gözlüklere ihtiyacınız da olabilir.
İlk birkaç gün
Bir yırtık kapatıldıktan sonra gözünüzde hafif bir iltihabi reaksiyon olabilir. Eğer dekolman tedavisi uygulanmış ise gözünüz hassas, kırmızı ve şiş olabilir. Ağrıyı kontrol etmek ve enfeksiyonu önlemek için ilaçlar verilir. Durumunuza bağlı olarak başta spor olmak üzere bazı fiziksel aktivitelerden sakınmanız söylenebilir.
Normal Aktivitelere Dönüş
İki hafta içinde işinize ve diğer normal aktivitelerinize dönmeyi bekleyebilirsiniz. Şayet göz içinde gaz olduğunda doktorunuz onay verene kadar özellikle uçak yolculuğu olmak üzere yüksek irtifadan kaçınmanız gerekecektir.
Takipleriniz
İyileşmenizi takip etmek için doktorunuz sizi tedavi sonrasındaki günde görebilir. Eğer her şey normal ise sonraki 2-3 ay içinde birkaç kontrol randevusu için gün verilir.
Aşağıdaki Durumlarda Doktorunuzu Arayın:
Zamanla ağrınız azalmazsa
Gözünüz daha hassas, şiş ve kırmızı hale gelirse
Göz akıntı miktarınızda artış oluşsa
Görmeniz aniden kötüleşirse